Alışveriş bağımlılığı kavramı, 1915 tarihinde Emil Kreapelin tarafından alışveriş “oniomania” (onyomani) adı ile ortaya atılmıştır. Onyomani, Yunanca satış anlamındaki “onios” ve çılgınlık, delilik demek olan “mania” kelimelerinden meydana gelmektedir. Onyomani kavramı, 1915’te ortaya konmuşken yaygın kullanımı 1980’lerin sonlarını bulmuştur. Diğer dürtüsel bozukluklara benzeyen alışveriş bağımlılığı, içsel dürtülere bağlı davranışsal bir bağımlılıktır. Alışveriş bağımlılığında satın alınan üründen çok satın almanın uyandırdığı haz öne çıkar (Ayazoğlu ve Ark., 2019).
Peki alışveriş bağımlılığının ana sebepleri olarak neler gösterilmektedir? Bu konuda uzman yorumları arasında en çok öne çıkanlar anksiyete, depresyon ve takıntılar, sosyal statü kaygısı, özsaygı ve özgüvende azalma, kişilik bozuklukları gibi önemli psikolojik faktörlerdir. Buna ek olarak artan internet kullanımı ve online (çevrimiçi) alışveriş seçenekleri tüketicileri daha fazla seçenekle daha kolay şekilde buluşturmakta; bitmek bilmeyen kampanya ve indirimler, tüketicide sürekli bir fırsat yakaladım/kaçırıyorum hissi uyandırırarak alışverişi kaçınılmaz hale getirmektedir. Kredi kartı kullanımı, alışveriş bağımlılığını tetikleyen bir diğer unsurdur. Tüketiciler artık ödeyebileceklerinin üzerinde bütçeler ile alışveriş yapmakta, ödeme zorluğu yaşadıklarında alışveriş sonrası pişmanlığı yaşasalar dahi alışveriş bağımlılıklarını kontrol altına alamamaktadırlar.
Kendimizi bir değerlendirelim; acaba bizler de birer alışveriş bağımlısı mıyız? Uzmanlar, eğer ihtiyacınız olmadığı halde alışveriş yapmaktan kendinizi alamıyorsanız, alışveriş merkezleri ve internet üzerinden çok sayıda ve gelişigüzel alışveriş yapıyorsanız ve en önemlisi bu konuda kendinizle yüzleşmekten kaçınıyorsanız bir alışveriş bağımlısı olma olasılığınız yüksek diyor. Buradan bakınca ben onyomaniye tutulma eşiğindeymişim gibi görünüyor!
Günümüzde her tür bağımlılığın önlem ve tedavi önerileri mevcut elbette. Kendi durumuma uygun bulduklarımı yazıma iliştiriyorum: kişinin ruhsal ihtiyaçlarını keşfetmesi, satın alma ve tüketim davranışlarını gözden geçirmesi, sosyal çevresinden gelen uyarıları dikkate alması, alışveriş davranışlarını ekonomik boyutu ile değerlendirmesi ve biran önce kredi kartı sayısını azaltması! Bir sonraki aşama psikolojik destek alımı olarak gösteriliyor ki ben ona da varım. Peki yaz siz, siz var mısınız?
Sevgilerimle,
Fatoş
